Rehberlik

Peki Nasıl Öz Denetimli Gençler Yetiştirebiliriz?

1. Pozitif Rol Modeli Olun

Bireylerin özdenetim becerilerini geliştirmeleri için en etkili yöntemlerden biri, onlara iyi bir örnek olmaktır. Özdenetim, model alınarak öğrenilen bir davranış biçimidir. Eğer bir ebeveyn ya da yetişkin kendi davranışlarını kontrol edebiliyorsa, çocuklar bunu doğal olarak gözlemler ve uygularlar. Örnek vermek gerekirse öfke yönetimine sahip bir ebeveynin çocuğu da öfkesini kontrol edebilmeyi rol model alarak öğrenecektir. Aynı şekilde zaman yönetimi ve sağlıklı alışkanlıklar edinme konusunda da rol model olmak gencin bunları kendi hayatına aktarabilmesini sağlayacaktır. Zararlı alışkanlıklar konusunda öz denetimini sağlayamayan bir ebeveyn gencin de aynı öz denetimi sağlayamamasına ve zararlı alışkanlıklar edinmesine sebep olabilir.

2. Hedef Belirleme ve Planlama Becerilerini Öğretin

Özdenetim, genellikle bir hedefe ulaşmak için geçici rahatsızlıklardan ya da arzularından vazgeçmeyi gerektirir. Çocuklar ve gençler için hedef belirleme ve bu hedeflere ulaşmak için adım adım plan yapma becerisini geliştirmek, özdenetimlerini artıracaktır. Çocuklarınıza büyük hedefleri küçük, ulaşılabilir parçalara bölmeyi öğretin. Bu, hem hedeflerine ulaşmalarını sağlar hem de sürecin yönetilebilir olmasına yardımcı olur. Hedeflerine ulaşacakları yolda yaptıkları planlara sadık kalmalarına destek olun. Evin içerisinde de birlikte kurallar koyarak bu planları daha işlevsel hale getirebilirsiniz.

3. Karar Verme ve Seçim Yapma Becerilerini Geliştirin

Özdenetim, doğru zamanda doğru kararlar almayı gerektirir. Özellikle ergenlik dönemi gibi, dürtülerin çok güçlü olduğu yaşlarda, bu beceriyi geliştirmek önemlidir. Evde genci de ilgilendiren konularda kararları birlikte almaya çalışın. Gencin kendisinin de fikir belirttiği kararlara sizin onun fikrini almadan aldığınız kararlara göre uyma ihtimali artacaktır. Çünkü bu dönemde kendisiyle ilgili kararları kendisi vermek isteyecektir ve yetişkinliğe doğru giden bu süreçte buna ihtiyacı vardır. Hiç karar vermeden ve seçim yapmadan geçirilen bu süreç sonunda tek başına karar almasını ve uygulayabilmesini bekleyemeyiz.

4. Geciktirilmiş Tatmin Konusunda Eğitim Verin

Geciktirilmiş tatmin, kişinin hemen elde edilebilecek bir ödül yerine, uzun vadeli bir ödülü tercih etme becerisidir. Bu, özdenetimin en önemli unsurlarından biridir.

• Sabır gerektiren aktiviteler: Çocuğunuzu, hemen tatmin edici sonuçlar almak yerine, sabır gerektiren aktivitelerle meşgul edin. Örneğin, uzun süreli projeler yapmak, puzzle yapmak, örgü örmek sabırlı olmayı öğrenmelerine yardımcı olabilir.

5. Kendi Kendini İzleme ve Değerlendirme Becerilerini Kazandırın

Öz denetimli bireyler, kendi davranışlarını ve ilerlemelerini izleyip değerlendirerek, sürekli olarak iyileşme için fırsatlar yaratırlar.

• Kendi kendine geri bildirim: Çocuklarınıza, kendi davranışlarını ve sonuçlarını değerlendirmeyi öğretin. Örneğin, bir hafta boyunca hedeflerine ve planlarına ne kadar sadık kaldıklarını gözden geçirmelerini sağlayın. Çocuğunuzla birlikte belirli aralıklarla öz değerlendirme yapın. Ne kadar ilerlediklerini, hangi alanlarda zorluk çektiklerini ve neyi geliştirebileceklerini konuşun.

6. Kötü Alışkanlıkların Yerine İyi Alışkanlıklar Geliştirmelerini Sağlayın

Özdenetim, sağlıklı alışkanlıklar geliştirmekle de yakından ilişkilidir. İyi alışkanlıklar, bireylerin dürtülerini ve duygusal yanıtlarını kontrol etmelerini kolaylaştırır.

• Sağlıklı alışkanlıklar teşvik edin: Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, yeterli uyku gibi fiziksel sağlığı destekleyen alışkanlıkları teşvik edin.

• Rutin oluşturun: Özellikle genç yaşlarda, düzenli bir günlük rutin oluşturmak, özdenetim becerilerinin geliştirilmesine yardımcı olur. Bilgisayar veya telefon ile geçirdiği zamanı kısıtlamaya ve bu konuda birlikte karar almaya çalışın. Gençler telefon ve bilgisayar karşısında geçirdikleri zamanı kontrol edemezler bu yüzden ebeveyn olarak sizin kontrol etmeniz gerekmektedir.

Öz denetimli bireyler yetiştirmek, çocukların ve gençlerin uzun vadede daha sağlıklı, mutlu ve başarılı bireyler olmalarına zemin hazırlar. Veliler ve eğitimciler olarak, sabırla ve tutarlılıkla uygulayacağımız bu stratejiler, gençlerin özdenetim becerilerini geliştirirken, onların kişisel gelişimlerine de önemli katkılarda bulunacaktır. Çocuğunuzun hayatındaki en güçlü rol model, en güçlü tanıksınız. Güçlü bir tanık olarak siz çocuğunuza inanırsanız çocuğunuz kendisine inanır, çocuğunuz kendisine inanırsa zaman içinde herkes çocuğunuza inanır.

Geliştiren Anne Baba / Doğan CÜCELOĞLU